I. Günümüzde kedi ve köpeklerde kısırlaştırma ile ilgili pek çok bilimsel gerçek ve bu işlemin sağlayabileceği sağlıksal avantajlar açığa kavuşmuş ve ortaya konmuş olmasına rağmen hala çok sayıda kedi ve köpek sahibi “YYB”lerin (yaygın yanlış bilinenler) veya “YYD”lerin (yaygın yanlış düşünceler) etkisi altında kalarak kısırlaştırma kararı vermekte oldukça zorlanıyorlar. Bu konunun önemini vurgulayacak bilgiler ve ayrıca uyguladığımız operasyon prosedürleri gibi detayları II. bölümde bulabilirsiniz. İlk bölümde dişi ve erkek, kedi ve köpeklerde kısırlaştırmanın faydalarını kısaca maddeler halinde aktarıp “YYB” ve “YYD” lere değineceğiz.
Kedi ve Köpeklerde Kısırlaştırmanın Faydaları (♀=dişi; ♂=erkek)
♀ Kızgınlık (östrus) belirtileri göstermeyecek, dolayısıyla erkekleri uyarmayacak, evinizde kanamaya bağlı kirlilik yaratmayacaktır.
♀, ♂ Eşleşme isteğine bağlı problemler ( evden kaçma, yüksekten atlama veya düşme, aşısız hayvanlardan hastalık bulaşması, vb.) önlenecek veya büyük ölçüde azalacaktır.
♀ gMeme tümörü, yumurtalık ve rahim kanseri riskleri elimine edilecek veya azaltılacaktır. (özellikle ergenlik öncesi (prepubertal dönemde) kısırlaştırılırlarsa)
♀, ♂ Plansız kedi ve köpek yavrularının sayısı
♀, ♂ Daha sağlıklı ve uzun ömürlü olmalarına yardımcı olacaktır. ( kısırlaştırmanın köpeklerde 1-3; kedilerde 3-5 yıl kadar ömürlerini uzattığı kaydedilmiştir!)
♂ Eşleşme isteğine bağlı olarak sık karşılaşılabilecek problemler önlenebilecek veya azaltılmış olacaktır. Özellikle kedilerde görülen spreyleme veya işaretleme (kötü kokulu-feromonlu- idrar yapmaları), kaçma, kavga edip yaralanma, trafik kazası bu problemlerin başında sayılabilir.
♂ Testis kanseri riski ortadan kaldırılıp, prostata ilişkin hastalıkların da riski büyük ölçüde azaltılmıs olacaktır.
Bilinmesi gereken önemli noktalar:
* Kediler, insanlardan 45; köpekler ise 15 kat daha fazla üreme yeteneğine sahiptir! Yani üremek için değil, her birinin sağlıklı ve iyi koşullarda yaşamalarını mümkün kılabilmek amacıyla sağlayabileceğimiz şartlar için biz insanlara ihtiyaç duyarlar. Bu şartların sağlanabilmesi, üreme hızları göz önünde bulundurulursa ancak sayılarının artış hızının önüne geçmek, sayılarının
artmasına izin vermemek-yani kısırlaştırma ile mümkün olabilecektir.
* Trafik kazası geçiren köpeklerin %85’i kısırlaştırılmamış köpeklerdir.
* Kısırlaştırılmamış sokak kedilerinin yaşam ömrü ortalama 2 yılın altındadır. (FIV-Feline Immune defficiency Virus, en çok ısırık yaralarıyla bulaştığı ve kısır olmayan erkek kedilerin daha çok kavga ettikleri bilinmektedir.)
“YYB” ve “YYD” ler:
– Bir kez doğum yaptıktan sonra kısırlaştırılmaları daha sağlıklıdır – YANLIŞ İlk kızgınlık dönemi veya cinsel olgunluğa ulaşmadan önceki dönem kısırlaştırılan dişi kedi ve köpekler daha sağlıklı ve uzun yaşarlar!
– Kilo alırlar- KISMEN
Kısırlaşmanın beden ağırlığına etkisi en fazla %30’dur. Kilo almanın asıl sebebi fazla besleme ve yetersiz egzersizdir!
-Kedim/köpeğim çok özel olduğu için aynen onun gibi bir kedi/köpek istiyorum-YANLIŞ Yavruların, anne ve babalarının kopyası olma olasılığı pek yoktur. Profesyonel yetiştiriciler dahi bunu garanti edemezler.
– Doğum olayının mucizesini çocuklarımın öğrenmesini istiyorum- YANLIŞ Trafik kazası,vb. sebeplerden ölen veya ötenazi uygulanan binlerce hayvanın varlığı, yani ölüm, doğumun mucizesini gölgede bırakabilir; çocuklarınıza her bir hayatın değerli ve özel olduğunu öğretin
-Köpeğimin koruma yapmasını istiyorum, kısırlaştırılırsa yapmayacağını düşünüyorum-YANLIŞ Aile ve evini koruma köpeklerde doğal bir içgüdüdür. Köpeklerin kişilik özellikleri seks hormonlarından ziyade genetik ve çevresel etkiler ile şekillenir.
– Erkek kedi/köpeğimin daha az erkek hissetmesini istemiyorum- YANLIŞ Köpeklerin cinsiyet kimliği veya ego gibi mevhumları yoktur. Kısırlaştırılan kedi/ köpeklerin temel kişilikleri değişmez. Duygusal reaksiyon veya kimlik bunalımı gibi hisler geliştirmezler.
– Kedimin/köpeğimin doğasına müdahale etmek istemiyorum-YANLIŞ Kediniz/köpeğiniz sizin tarafınızdan besleniyorsa, sağlık problemleri ve bakımları ile siz ilgileniyorsanız, evinizde veya bahçenizde yaşıyorsa zaten doğasına müdahale etmiş bulunuyorsunuz demektir!
II. Kedi ve köpek sahiplerinin kısırlaştırma konusunda karar vermesi yanlış bilinen veya bilinmeyen pek çok konudan dolayı oldukça zor olabilmektedir. Bunu konuda karar vermeye yardımcı olabilecek bazı bilgiler aktarmakta fayda var:
Evcilleşme sürecinde kedi ve köpeklerde üreme döngüleri de dahil olmak üzere pek çok değişiklik olmuştur. Evcil hayvanların eşleşme güdüleri duygulara ve hislere değil tamamen içgüdülere dayanmaktadır. İçgüdüleri onlara, kimyasal bağlantılar aracılığıyla türlerinin devamını sağlamak için üremeleri/çoğalmaları gerektiğini söyler. Yabani hayatta bir türün ne sıklıkta üreyeceğini de doğanın dengesi belirler. Ancak kedi ve köpekler artık yabani ekosistemin bir parçası değildirler, dolayısıyla bu temel içgüdü artık ne olması gereken ortamda ne de olması gereken doğal dengede gerçekleşmektedir. İşte bu dengesizlikten dolayı üreme dönemleri artık doğanın kontrolünden çıkmıştır. Kedi ve köpeklerin üreme hızı o derece yüksektir ki her yıl doğanların ayrı ayrı her biri için uygun yaşama koşullarının sağlanabilmesi olanaksızdır. Kedi ve köpek sahipleri bu aşırı popülasyonla bir ilişkilerinin olmadığını düşünebilirler. Ancak
kısırlaştırılmamış bir kedi veya köpek sahibi bu aşırı nüfus sorununun potansiyel bir parçası demektir. Bu problemin kontrol altına alınabilmesi için tüm kedi/köpek sahipleri bu konuda bilinçli ve duyarlı olmalıdır. Bu sorunun bir parçası mı, çözümün bir parçası mı olma kararını verecek olanlar kendileridir.
Dişi kedi ve köpekler
Genellikle en erken 6 aylık olduklarında eşleşebilir ve hamile kalabilirler. Dişi bir kedi yılda 4 kez kızgınlığa girebilir ve bu durum hem kedi hem de sahibi için oldukça rahatsız edici bir hal alabilir. Dişi köpekler ise yılda 2 kez kızgınlık dönemi geçirirler. Kedi ve köpekler işte bu kızgınlık dönemlerinde erkeğin dikkatini çekmek amacıyla kokular yayabilir ve eşleşmek için kaçmaya dahi çalışabilirler. Erkek sokak köpekleri, kızgınlıkta olan bir dişi ev köpeğinin bulunduğu bölgede kavga edebilir, iz bırakmak amacıyla evin kapısına/yakınına idrar yapabilirler. Gebe kaldıkları taktirde dişi kediler 2 ila 10, köpekler ise 2 ila 20 yavru doğurabilirler. İşte problem tam da bu noktada başlar. Her bir bebeğe uygun yerlerin/sahiplerin bulunması ve anne de dahil olmak üzere yeniden oluşabilecek gebeliklerin önüne geçilebilmesi için hepsinin kısırlaştırılması gerekecektir.
Erkek kedi ve köpekler
Yaklaşık 6 aylıkken eşleşebilirler. Dişiler gibi belirli kızgınlık dönemleri yoktur, kızgınlıkta( östrusta) bir dişi olduğu sürece yılın her anı veya döneminde eşleşebilirler. 6 aylık dönemde ergenlik dönemine giren erkek kedi ve köpeklerde hormonlara bağlı olarak hayat boyu sürebilen alışkanlıklar haline dahi gelebilecek bazı davranış problemlerinin başlangıcı sık görülmektedir. Yaşam alanlarını işaretlemek için evin içine kötü kokulu idrar yapabilirler. Bazılarında ise aşırı baskın veya agresif davranışlar görülebilir. Kızgınlık dönemindeki bir dişi arayışı için evden kaçabilirler. Bu heyecanlı arayış sırasında hayatlarına mal olabilecek tehlikelerle karşılaşabilirler. Ayrıca tabii sahipli veya sahipsiz dişi köpekleri gebe bırakabilirler!
Operasyon
Dişi ve erkek kedi ve köpeklerin kısırlaştırılması güvenli, tek seferlik ve en sık yapılan operasyonlardandır. Ancak bir açık karın içi (abdominal) cerrahidir ve mutlaka tam steril şartlarda ve uzman cerrahlar tarafından yapılmalıdır. Maalesef her yıl birçok peritonit (karın zarı iltihabı), ameliyat sonrası fıtık ve ‘Ovarian Remnant Sendrom’ yani yumurtalık kalıntı sendromu vakası merkezimize getirilmektedir. Lütfen unutmayın bu rutin operasyonun komplikasyonları da hayati hal alabilmektedir.
Dişi kedi ve köpeklerin kısırlaştırılması:
“Ovariohysterectomy” olarak adlandırılan bu operasyon yumurtalıklar, yumurta kanalı, rahim ve serviks(rahim ile vajina arasındaki bölge) ‘in uzaklaştırılması anlamına gelir.
Erkek kedi ve köpeklerin kısırlaştırılması:
“Orchidectomy” veya “kastrasyon” adı verilen bu operasyonda testisler, epididimis ve sperm kanalları uzaklaştırılır.
Uygun kısırlaştırma zamanı
Kedi ve köpekler en erken 8 haftalık olduklarında güvenle kısırlaştırılabilirler. Bu operasyonlar hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak aslında herhangi bir yaşta (8 haftalıktan itibaren) genel anestezi altında gerçekleştirilebilir. Unutmayın seksüel erişkinliğe ulaşmadan ameliyat edilmeleri meme ve prostat kanseri riskini neredeyse sıfıra indirmektedir.
Operasyon ve bakım süresi
Operasyon süresi 20 ila 60 dakikadır ve hastaların çoğu, operasyonu- aynı gün taburcu edilebilecek kadar- iyi tolere ederler. (Dişi kedi ve köpeklerin operasyonu nispeten erkeklere göre daha büyük çaplı olduğu için 1 gün hospitalize edilmelerinde yarar vardır.) Operasyon yarası 7-10 günde iyileşir ve bu süreçte yara bölgesinin korunması şarttır (bandaj veya yakalık ile). Erkek kedilerde çoğu kez yakalığa dahi ihtiyaç duyulmaz. Merkezimizde sağladığımız steril operasyon koşulları sebebiyle ameliyat sonrası herhangi bir antibiyotik uygulamasına gerek olmamaktadır.
Kısırlaştırmanın, kedi ve köpeklerin davranışlarına yansıyan olumlu katkıları
Önerilen en erken yaşta kısırlaştırma kedi ve köpeklerde görülen, eşleşme isteğine bağlı olarak oluşan çevreye idrar yapma, baskın ve agresif davranışlar, kaçma isteği gibi sıkıntılı davranışların önüne geçilmesinde yardımcı olur veya tamamen ortadan kaldırır.
Kedi ve köpek sağlığına olumlu katkıları
Bazı ciddi ve tedavi edilmesi zor ve masraflı hastalıkları önleyebilmektedir. Kısırlaştırılmamış dişi kedi ve köpeklerde rahim, yumurtalık ve meme kanserinin yanı sıra oldukça tehlikeli olan “pyometra”( rahim iltihabı) gibi hastalıkların riski çok yüksektir. Kısırlaştırılmamış erkeklerde ise testis kanseri ve prostat hastalıklarının görülme riski vardır. Kedi veya köpeğinizin kısırlaştırılması, işte bu hastalıkların %90 oranda önüne geçilebilmesi mümkündür.
Sevgili dostunuzun daha sağlıklı, uzun ömürlü bir hayat geçirmesini sağlamak ve uzun vadede maddi/manevi giderlerini azaltmak için doğru bir seçim yapın ve kedinizi veya köpeğinizi kısırlaştırın!
VET.HEK.DR.SEDA SADAK
ODTU Hayvan Dostları 